Kể từ khi con người đứng trên hai chân, chúng ta đã không thể tin tưởng lẫn nhau. Chúng ta luôn cần những người trung gian - những người đảm bảo những hai bên của thỏa thuận tôn trọng cam kết của nhau. Các trung gian ngày nay có thể kể đến ngân hàng khi liên quan đến tiền bạc; hay luật sư, để đảm bảo lợi ích pháp lý; và mạng xã hội, nơi lưu trữ và trung chuyển tin nhắn của chúng ta.
Lý do cho mức độ trung gian cao này là sự thiếu tin tưởng hoàn toàn. Thật khó để tin tưởng ai đó khi bạn không thể biết họ đang nghĩ gì. Nhưng rất may, cũng như cách chúng ta vượt qua rất nhiều rào cản khác trong cuộc sống trước đây - như học cách bay, xây dựng các tòa nhà chọc trời và dân chủ hóa thông tin - chúng ta cũng có thể phát triển một công nghệ mới giúp xóa bỏ các vấn đề về lòng tin. Cùng bước vào thế giới của Web3 nhé!
Để hiểu Web3 là gì, trước tiên chúng ta phải hiểu các trung gian là gì. Ở cấp độ rất cơ bản, người trung gian thực hiện những việc sau:
- Tiếp nhận tin nhắn từ các nguồn bên ngoài. Trong trường hợp của một ngân hàng, đó sẽ là một tin nhắn từ khách hàng A để gửi tiền cho khách hàng B.
- Hành động trên những thông điệp này sau khi được xác thực. Sau khi ngân hàng xác nhận rằng tài khoản của khách hàng A có tiền và được phép gửi (có thể tài khoản có thể bị đóng băng), họ sẽ bắt đầu chuyển tiền.
- Kết quả của những hành động này phải được tính toán. Ngân hàng xác nhận việc chuyển khoản có thành công hay không.
- Kết quả tính toán phải được lưu trữ và có khả năng được sử dụng dưới dạng thông báo trong một tương tác khác. Ngân hàng lưu giữ hồ sơ của giao dịch thông qua sổ cái và biên lai.
Không mất nhiều thời gian để nhận ra rằng về mặt kỹ thuật, máy tính là một vật trung gian hoàn hảo. Nhưng nếu máy tính là vật trung gian hoàn hảo, tại sao đến giờ chúng ta vẫn chưa thay thế được yếu tố trung gian con người?
Để trả lời điều đó, trước hết chúng ta phải xem xét đến Thẩm quyền và sự Ủy quyền.
Thẩm quyền và Ủy Quyền
Một chức năng chính của người trung gian là quyết định ai đúng hay sai trong một tuyên bố nhất định. Do đó, nếu khách hàng A gửi tiền cho khách hàng B và B tuyên bố rằng họ không nhận được tiền, thì cả hai có thể giải quyết vấn đề của mình bằng cách đến ngân hàng nào có lưu trữ hồ sơ. Ngân hàng có thể làm điều này bởi vì họ có thẩm quyền, nhưng họ chỉ có thẩm quyền vì khách hàng đã ủy quyền cho ngân hàng thay mặt họ (như ghi lại các giao dịch của họ, v.v.).
Ban đầu, chúng ta có những chữ ký đơn giản trên các mảnh giấy.
Và giờ đây mọi thứ bắt đầu chuyển sang môi trường số.
Chúng ta chuyển giao quyền và trao quyền cho người trung gian quyết định số phận của chúng ta chỉ bằng cách nhấp vào một nút bấm, quét dấu vân tay hoặc nhập mật khẩu. Sự thật, cuộc sống thật tuyệt vời. Các dịch vụ theo ý của chúng ta đã làm cho cuộc sống dễ dàng hơn vô cùng.
PayPal cho phép chúng ta gửi tiền mọi lúc, mọi nơi. Twitter biến chúng ta thành những chiến binh bàn phím tàn nhẫn. Facebook cho phép chúng ta bắt kịp những người bạn đã mất liên lạc. Medium cho phép chúng ta tự động quảng cáo bài viết của mình cho khán giả toàn cầu trên một nền tảng dễ sử dụng. Ngay cả những thứ như Tinder và OkCupid được cho là đã cải thiện một số mặt của cuộc sống. Sau đó là GitHub, cho phép chúng ta làm việc trên mã máy tính với bất kỳ ai trên thế giới và Airbnb, cho phép chúng ta kiếm tiền từ căn hộ trống của mình mà không phải gặp trực tiếp người thuê. Nếu điều đó đang xảy ra bây giờ, hãy tưởng tượng nó sẽ càng đáng kinh ngạc như thế nào với một người chỉ từ 20 năm trước!
Thật ra, nếu ta nhìn sâu và kỹ hơn, thì mọi chuyện không hoàn toàn là màu hồng. Không phải ngẫu nhiên mà biểu tượng cho “ngân hàng” trông giống như một nhà tù.
Ngoài các ngân hàng, tất cả các dịch vụ này đều tồn tại những khó khăn riêng.
PayPal và TransferWise đều được biết đến với việc đóng tài khoản của khách hàng mà không đưa ra lý do, cắt đứt doanh thu mà cá nhân và doanh nghiệp cần để tồn tại. Hãy tưởng tượng một buổi sáng thức dậy, bạn thấy rằng công việc kinh doanh 5.000 đô la / tháng của bạn đã bị đóng cửa mà không có lý do chính đáng nào được đưa ra.
Hoặc xem xét trường hợp của GitHub: vào tháng 7 năm 2019, GitHub đã xóa tài khoản của tất cả các nhà phát triển ở Iran. GitHub im lặng xóa sạch kho lưu trữ của họ, khiến họ mất trắng hàng tháng làm việc và cộng tác. Tại sao? Bởi vì chính quyền của GitHub (chính phủ Hoa Kỳ) đã nói với họ: “Không Iran”. Là một công ty tập trung và dễ bị tổn thương, họ không có lựa chọn nào khác ngoài việc tuân theo. (Lưu ý rằng, vào tháng 1 năm 2021, GitHub đã được chính phủ Hoa Kỳ cho phép cung cấp dịch vụ trở lại cho lại các nhà phát triển Iran.)
Nhờ cách nhìn vào lịch sử đã diễn ra như thế nào, chúng ta có thể thấy rằng trong bất kỳ hệ thống nào có sức mạnh tích trữ (tập trung hóa), một số người nhất định là người nắm giữ sức mạnh đó. Không có trường hợp ngoại lệ. Không có vấn đề gì với việc tích trữ quyền lực, đặc biệt là khi nó được tích trữ bởi một người cao quý và hiệu quả. Thật không may, thực tế sẽ thật tồi tệ cho chúng ta, vì dường như những kẻ tồi tệ nhất trong chúng ta có được sức mạnh này dễ dàng hơn nhiều. Và khi nó như vậy, tôi không ám chỉ rằng chỉ những kẻ tồi tệ nhất trong chúng ta mới lên nắm quyền. Đúng hơn, bất cứ khi nào chúng ta có quyền lực, sự cám dỗ đặt lợi ích của mình trước lợi ích nhóm quá lớn nên chỉ một số ít có thể thành công. Đây là lý do tại sao chú Ben nói với Peter Parker rằng “có quyền lực lớn thì trách nhiệm lớn cũng phải có”. Giá như người ta có thể dễ dàng có trách nhiệm được như Người Nhện.
Quay trở lại những dịch vụ đã thay đổi cuộc sống của chúng ta trong thế kỷ 21, điều ta cần lo ngại về những "Trung Gian" đầy quyền lực này không chỉ dừng lại ở việc bán dữ liệu cá nhân và thiếu quyền riêng tư. Thực tế là các bên thứ ba khác cũng có quyền truy cập vào thông tin này và sau đó có thể tự do làm bất cứ điều gì họ muốn với thông tin đó, bất kể điều đó có thể bất chính đến mức nào.
Vào năm 2020, Ledger, một công ty chuyên xây dựng ví điện tử phần cứng, đã bị tấn công và các thông tin cá nhân như địa chỉ, số điện thoại và hồ sơ email của hàng trăm nghìn khách hàng, đại lý và nhà đầu tư đã bị rò rỉ. Đây là thiên đường của những kẻ lừa đảo: một danh sách những người được đảm bảo sở hữu đủ tiền điện tử để khiến việc mua ví phần cứng trở nên đáng giá. Kể từ đó, nhiều người đã nhận được nhiều kiểu email lừa đảo khác nhau - từ van xin đơn thuần đến đe dọa giết chóc.
Nhiều quái vật khác đang ẩn náu bên dưới bề mặt của cơ sở hạ tầng kỹ thuật số hiện tại. Chúng ta có censorship trên mạng xã hội, sự ủy hộ chính trị của các nền tảng được cho là trung lập, và các lệnh cấm độc quyền đối với các ứng dụng và trang web. Ngoài ra còn có tham nhũng ở các cấp cao nhất của thị trường “tự do” trong các cuộc tấn công phối hợp nhằm vào quyền tự do tiền tệ của cộng đồng (như trong ví dụ mới nhất về các quỹ đầu cơ và chính phủ Hoa Kỳ phối hợp với nhau để đặt hàng các ứng dụng giao dịch chứng khoán để ngăn mọi người mua GME và để cứu trợ tài chính cho người bán khống cổ phiếu).
Chúng ta có thể làm gì với tình huống trung gian này? Có hy vọng khắc phục những hành vi sai trái của họ không?
Không, thực sự không có cách nào cả, Buckminister Fuller từng có phát biểu rất phù hợp cho trường hợp này.
Bạn không bao giờ có thể thay đổi bằng cách chống lại thực tế đang tồn tại. Để thay đổi điều gì đó, hãy xây dựng một mô hình mới làm cho mô hình hiện tại trở nên lỗi thời.
Sự Thay Đổi
Để giải phóng bản thân khỏi những "Trung gian", chúng ta cần những cách để đọc và truyền trực tiếp dữ liệu giữa các machine. Đầu tiên, chúng ta cần dữ liệu được liên kết.
Dữ liệu được liên kết là dữ liệu mà các máy tính có thể đọc từ nhau mà không cần con người hoặc bộ điều hợp và phiên dịch do con người tạo ra. Nói cách khác, giao tiếp giữa máy tính với máy tính không cần con người. Nhưng điều này vẫn chưa đủ. Máy tính cần có khả năng lấy dữ liệu này từ các máy tính khác và chúng cần có thể lấy dữ liệu đó bất kỳ lúc nào. Bước này được gọi là dữ liệu phân tán - dữ liệu có thể truy xuất từ mọi nút trong mạng.
Khi Dữ Liệu Phân Phối được liên kết, bất kỳ máy tính nào trong mạng đều có thể tìm nạp và hiểu dữ liệu từ máy tính khác bất kỳ lúc nào. Nhưng điều này đã diện ra được một thời gian rồi. Nó được gọi là BitTorrent. Nếu bạn đã quen với torrent, thì seeds (hạt giống) và peer (ngang hàng) chỉ đơn giản có nghĩa là một số máy tính đang gửi dữ liệu đã lưu trữ trong khi những máy tính khác đang tải xuống dữ liệu này. Tuy nhiên, điều này vẫn chưa đủ để tạo ra một mô hình mới để tổ chức Internet và cuộc sống của chúng ta. Niềm tin là thành phần còn thiếu. Sử dụng torrent, tôi không bao giờ có thể chắc chắn rằng cuộc sống kỹ thuật số (máy tính) của mình được an toàn.
Sau đó, blockchain xuất hiện để thắp sáng tia lửa cho một cuộc cách mạng phi tập trung.
Các blockchain không cần quyền như Ethereum, Polkadot hoặc Bitcoin là những cơ sở dữ liệu toàn cầu. Họ cung cấp cho chúng ta một sự thật chung là mọi người đều có thể xác minh bằng phép toán. Chúng cung cấp cho chúng ta khả năng thay đổi các giá trị nhất định trong cơ sở dữ liệu đó một cách trực tiếp mà không cần yêu cầu bất kỳ ai làm gì. Khi bạn tương tác với một blockchain, mọi người sẽ nhận thức được sự tương tác đó và biết kết quả chính xác từ tương tác đó. Không có nội dung xuyên tạc, không vòi phí sử dụng và không có kiểm duyệt.
Blockchains thêm một lớp khả năng xác minh vào dữ liệu được phân phối và liên kết này, để máy tính biết rằng nó không chỉ có thể lấy dữ liệu từ một máy ngang hàng và hiểu được dữ liệu đó, mà còn tin tưởng dữ liệu này. Ba yếu tố này cùng nhau tạo nên Web 3.0:
- Dữ liệu được liên kết
- Dữ liệu được phân phối
- Dữ liệu được tin tưởng
Web 3.0 là gì?
Ban đầu, có rất nhiều sự hoài nghi. Người ta tự hỏi: "Ai muốn kết nối máy tính với nhau chứ?". Sau đó xuất hiện Web 1.0, web tĩnh chỉ đọc. Đó là một môi trường sạch sẽ và được quản lý của hầu hết người dùng hiểu biết về công nghệ, những người này, để tìm tài nguyên trực tuyến, sẽ phải truy cập thư mục web được quản lý thủ công của người khác.
Khi Web 2.0 xuất hiện - web đọc-ghi - chúng ta có những dịch vụ thay đổi cuộc sống con người. Mạng xã hội, SaaS, các dịch vụ như Uber, Airbnb, PayPal và Reddit. Tất cả những điều tuyệt vời mà chúng ta có thể làm ngày nay đều có thể thực hiện được nhờ vào Web 2.0. Nhưng Web 2.0 đã mở ra kỷ nguyên của các điểm trung gian và SPOF trong không gian kỹ thuật số, và không gian này nhanh chóng bị tha hóa.
Đó là một trang web trong đó người dùng có toàn quyền kiểm soát danh tính, hành động, tài chính của họ; một trang web trong đó bạn là ngân hàng của chính mình, mọi thứ đều nguy hiểm, không có mạng lưới an toàn, nhưng có sự tự do.
Hãy xem thử những câu hỏi sau:
- Giao dịch cổ phiếu ngoài giờ làm việc của thị trường chứng khoán đối với những người thường sẽ khó khăn thế nào?
- Người Trung quốc muốn đầu từ vào bất động sản hoặc lĩnh vực nghệ thuật ở Mỹ khó khăn ra sao?
- Người Argentina hay người Venezuela khó chống lại lạm phát đến mức nào?
Với Web 3.0, tất cả những điều này trở nên tầm thường: bất kỳ ai, ở bất kỳ đâu trên thế giới, đều có thể đầu tư vào bất kỳ công ty nào. Bất kỳ ai cũng có thể gửi tin nhắn cho bất kỳ ai, từ bất kỳ đâu, bất kỳ lúc nào và hãy chắc chắn rằng họ sẽ nhận được chúng. Thông điệp đó có thể liên quan đến tài chính, chỉ là "xin chào" hoặc thậm chí là một số nội dung mà ai đó không muốn bạn xem (hãy nghĩ đến The Great Firewall).
Cữ nghĩ về loại tự do mà một hệ thống như thế này sẽ mang lại mà xem. Một ví dụ hoàn hảo cho sự đặc trưng của Web3 là cuộc biểu tình #EndSars xảy ra ở Nigeria vào năm 2020. Thanh niên Nigeria, mệt mỏi vì trở thành miếng mồi ngon cho một lực lượng cảnh sát tồi tệ hơn tội phạm, đã cùng nhau tổ chức một cuộc biểu tình ôn hòa. Trong hai tuần, họ đã chịu đựng và vượt qua những nỗ lực khó chịu của chính phủ nhằm buộc họ từ bỏ, bao gồm sử dụng hơi cay, bể chứa nước và đáng xấu hổ nhất là lợi dụng những kẻ lưu manh.
Having been defeated by the sheer will of its citizens, the government turned to the banks to aid them, ordering them to freeze the accounts of anyone facilitating the protests. A decade ago, this would have been a final blow to the brave protest. But in 2020, the Nigerian government was defeated by Web3. The peaceful protests went on for another two weeks thanks to Bitcoin and Ethereum, which allowed the organizers to receive donations from anyone, anywhere in the world. The government eventually killed the protest by using the army to kill its own citizens on 20th October 2020. Từng bị đánh bạn bởi ý chí mạnh mẽ của nhân dân, chính quyền đã tìm đến các ngân hàng để hỗ trợ, ra lệnh các ngân hàng này đóng băng tài khoản của bất kỳ ai dính líu đến các cuộc biểu tình. Một thập kỷ trước, đây sẽ là đòn cuối cùng đối với cuộc phản kháng dũng cảm. Nhưng vào năm 2020, chính phủ Nigeria đã bị đánh bại bởi Web3. Các cuộc biểu tình ôn hòa tiếp tục diễn ra trong hai tuần nữa nhờ Bitcoin và Ethereum, cho phép ban tổ chức nhận tiền quyên góp từ bất kỳ ai, ở bất kỳ đâu trên thế giới. Chính phủ cuối cùng đã giết chết cuộc biểu tình bằng cách sử dụng quân đội để giết chính công dân của mình vào ngày 20 tháng 10 năm 2020.
Nếu qua những câu chuyện trên bạn vẫn chưa thấy được tầm quan trọng của Web3, thì tôi không biết phải làm sao để bạn hiểu nữa.
Mặc dù vậy, bất kể thế giới nghĩ gì, những người xây dựng Web3 vẫn đam mê đưa mô hình mới này trở thành xu hướng phổ biến, bằng bất cư giá gì. Với Web 3.0, chúng ta sẽ giữ cho Web mở mãi.
Theo Sitepoint
Nhận xét
Đăng nhận xét